ninhbinhstone's blog: "Mo da Ninh Binh"

Mau mo da chôn người khổng lồ! Nhắc đến thánh địa mộ đá, người ta thường nghĩ ngay đến khu mộ Đống Thếch của xứ Mường Động cổ thuộc Vĩnh Đồng (Cao Phong, Hòa Bình). Nơi đó, từng có 1 khu mộ đá uy nghi giữa thung lũng, trong rừng thẳm. Ngày nay, thánh địa mộ đá chỉ còn lại các cột đá chơ vơ, những khu mộ đã bị mộ tặc đào rỗng ruột săn cổ vật từ rất nhiều năm trước. Tuy nhiên, ngay cả những nhà khoa học, chuyên nghiên cứu về mộ cổ, cũng ít người biết rằng, ở vùng Mường Động cổ xưa, cũng từng có 1 khu nghĩa địa quan lang, với các ngôi mộ khổng lồ, chứa ăm ắp các kho báu. 

Các ngôi mộ được cắm xung quanh bởi các phiến đá cao bằng nóc nhà, được kè, ốp bằng các phiến đá nặng cả chục tấn… chưa được nghiên cứu, giải mã, thì đã tan tành bởi đám đào mồ cuốc mả. Ngày nay, còn lại duy nhất trên đỉnh núi thiêng xứ Mường Thàng 1 ngôi mộ tương đối vẹn nguyên, nơi không ai dám bén mảng đến.  Ngôi mộ đá khổng lồ hiện vẫn còn nằm dưới lòng đất, trong vườn nhà anh Bùi Văn Tuấn. Nỗi sợ hãi mơ hồ, về sự trừng phạt của thần linh, khiến ngôi mộ được bảo vệ nguyên vẹn, chứ không phải bởi cơ quan chức năng. Những ngày tìm về thánh địa Mường Thàng, là một trong 4 xứ Mường lớn nhất trong câu “Nhất Bi, nhì Vang, tam Thàng, tứ Động”, chúng tôi không khỏi đau xót cho một di chỉ bị phá tan tan, mà còn kinh ngạc bởi các kho cổ vật, vàng ròng đã bị đám mộ tặc nẫng mất. 

Vùng trung tâm Mường Thàng cổ, từng là nơi quan lang ở, với ngựa xe võng lọng, kẻ hầu người hạ vây quanh, giờ là xã Dũng Phong, thuộc huyên Cao Phong (Hòa Bình), vùng đất của cam và mía tốt bời bời. Chúng tôi có mặt ở UBND xã, gặp mấy lãnh đạo, cả công an, lẫn văn hóa, tuy nhiên khi nhắc đến chuyện đi tìm ngôi mộ đá trên đỉnh núi thiêng xứ Mường Thàng, thì họ đều lảng tránh, không muốn dẫn đi, mặc dù, đứng ở trung tâm xã, nhìn thấy quả núi kia, áng chừng chỉ 2km theo đường chim bay. Người cáo bận, người kêu không biết đường lên ngôi mộ, người bảo biết đường lên núi tuy nhiên  không biết ngôi mộ ấy ở đâu, có người bảo không biết có ngôi mộ nào cả (?!). Sau này, chúng tôi mới biết rằng, không chỉ cán bộ xã, mà toàn bộ cư dân xứ Mường Thàng này đều sợ quả núi đó. Họ nghĩ rằng, ngọn núi đó là nơi thần ngự, chốn linh thiêng bậc nhất, và ngôi mộ là nơi quan lang yên nghỉ, nên không ai dám xâm phạm.  Cổ vật gốm, sứ thu được trong mộ đá, hiện trưng bày ở Bảo tàng Hòa Bình. 

Đi dạo quanh co, qua giới thiệu nhiều lần, thì chúng tôi tìm đến nhà anh Bùi Văn Tuấn, ở xóm Đồng Mùi. Hỏi đường lên ngôi mộ thiêng trên đỉnh núi, anh Tuấn bảo: “Các anh cần gì phải trèo lên đỉnh núi ấy xem mộ. Ngay vườn nhà tôi cũng có ngôi mộ khổng lồ. Ngôi mộ này to lắm, to nhất xóm, hiện chìm dưới lòng đất”. Nói rồi, anh Tuấn dẫn chúng tôi ra sau vườn. Khu vườn rộng mênh mông vừa được cuốc xới. Các khối đá xám lớn đổ ngổn ngang, rõ ràng dấu tích của một ngôi mộ đá. Anh Tuấn gọi thêm mấy thanh niên, cùng bà hàng xóm, đứng thành 4 điểm để đánh dấu ngôi mộ. Căn cứ vào đó, ngôi mộ này dài cỡ 10m, rộng 7m. Tính ra, diện tích ngôi mộ đá khoảng 70 mét vuông. Nếu con số này là thực, thì đây quả là ngôi mộ khổng lồ, lớn hơn rất nhiều so với các ngôi mộ đá lớn nhất hiện còn tồn tại ở Vĩnh Đồng, thuộc xứ Mường Động xưa. Anh Tuấn chỉ tay về phía bắc của khu vườn, nơi ấy rõ ràng còn trồi lên các phiến đá đổ vỡ, xếp thành hàng thẳng. Theo anh Tuấn, mấy chục năm trước, toàn bộ khu vực xóm Đồng Mùi là nghĩa địa hoang vu. Nghĩa địa này nằm lọt trong rừng rậm. Khi đó, khu vực này toàn các cây sui khổng lồ, to mấy người ôm, không ai dám mò vào. Khu rừng hoang vắng đến nỗi, hổ báo cũng tìm đến trú ngụ. Năm 1970, chính quyền vận động nhân dân khai hoang, lập xóm, mở rộng đất trồng mía, trồng cam, gia đình ông Tuấn đã di chuyển từ làng dưới vào khu rừng này đốn hạ các  cây sui khổng lồ, khai khẩn ruộng đất. Lúc đầu, chỉ có 7 hộ dân, đều là những người có ít đất cát, lại bạo gan, dựng nhà ở cạnh nghĩa địa. Khi đó, anh Tuấn mới hơn 10 tuổi, tuy  nhiên  trong ký ức anh, vẫn rõ mồn một về các ngôi mộ khổng lồ. Sau khi đốn hạ các cây sui lớn, thì ngôi mộ đá hiện ra. Hàng chục phiến đá rộng khoảng 1,5-2m, dày 20cm, chôn sâu xuống lòng đất 2-3m và cao 3-4m.  Người dân đứng thành những điểm đánh dấu vị trí và sự khổng lồ của ngôi mộ đá hiện chìm dưới lòng đất. 

Do đó, các phiến đá này đều dài từ 5-7m, chôn chắc chắn xuống lòng đất, bao quanh ngôi mộ như hàng rào. Tính ra, mỗi phiến đá nặng vài tấn. Nghi đây là kho báu khổng lồ, nên cuối năm 1979, bố anh Tuấn huy động anh em đào bới ngôi mộ này. Khi vét lớp đất bề mặt, thì ngôi mộ hiện ra. Ngôi mộ được xếp bằng những phiến đá khổng lồ theo kiểu giật cấp, càng lên cao càng thu nhỏ lại. Ngôi mộ dài tới 8m, rộng 4m. Các phiến đá xếp làm mộ dày 0,4m, rộng 1,2m và dài tới 5m. Phần mộ đá này nằm trọn trong hàng rào đá quây bên ngoài. Theo anh Tuấn, thời gian đó, sức người cũng không làm nổi ngôi mộ kỳ công như vậy, chứ không nói những người đã sống cách nay mấy trăm năm. Bởi ngôi mộ có kích cỡ quá lớn, vì thế mọi người đồn rằng, đây là mộ của những người khổng lồ, cao từ 5-7m (?!). Tin rằng có kho báu, vì thế mọi người đã dùng 2 cây gỗ lớn, to bằng cái phích, làm đòn bẩy bật các phiến đá này lên. Mặc dù vậy, mấy chục người đu vào hai thanh gỗ, gẫy cả hai thanh gỗ mà các phiến đá làm nắp mộ vẫn không hề nhúc nhích. Dùng xà beng đâm, tuy nhiên đâm suốt mấy ngày, phồng rộp cả tay, mới phá thủng được một phiến đá. Thế nhưng, phía dưới phiến đá khổng lồ đó lại có phiến đá nữa chặn lại. Không phá nổi mộ, gia đình anh Tuấn bèn lấy đất lấp lại.

 Một dịp để cả đại gia đình đoàn tụ sau những năm tháng xa cách có lẽ là yếu tố tích cực duy nhất của phong tục bốc mộ vẫn đang diễn ra trên một số tỉnh thành của Việt Nam. Ô nhiễm môi trường, vất vả cho người còn sống và cả sự đau xót khi chứng kiến người thân đã khuất bị động chạm đến giấc ngủ vĩnh hằng khiến cho tục bốc mộ, theo quan điểm người thực hiện phóng sự này, có lẽ đang trở nên không còn phù hợp với thời đại.

Nguồn gốc của tục bốc mộ, có lẽ tục lệ này xuất phát từ tín ngưỡng thờ cúng cha mẹ tổ tiên, mong muốn người thân đã khuất được “sạch sẽ” và muốn xây dựnglang mo da đẹp. Bốc mộ - cải táng có lẽ do không nỡ để cho thân xác người thân thuộc bị ngâm lâu trong nước bẩn, bị một số tấm ván mục nát của quan tài đè lên. Gia đình đào áo quan đã chôn lên, rửa sạch xương cốt người đã khuất, đặt vào hộp sắt nhỏ hay tiểu sành và chôn lại ở khu đất khác.

Về mặt tâm linh thì các thầy phù thuỷ cho rằng người âm thuộc về bóng đêm, đặc biệt là đêm đông. Về khoa học, ban đêm với tiết trời lạnh lẽo là lúc thích hợp nhất để đưa lên một thi thể đang hay đã phân hủy, chứa nhiều khí và vi sinh vật độc hại và rất có khả năng gây ô nhiễm môi trường, thậm chí dẫn đến bệnh tật, thậm chí dịch bệnh cho con người. Nếu chuyện này được làm giữa trưa nắng vào một ngày hè thì các nguy cơ và rủi ro sức khoẻ hẳn sẽ tăng lên đáng kể.

Theo tục lệ, sau 3 năm là có thể thực hiện công việc này. Gần đây, do sử dụng những loại thuốc, đặc biệt là các hoá chất điều trị ung thư, thân xác lâu phân huỷ hơn rất nhiều. Có các trường hợp sau 10 năm bốc lên vẫn còn dính thịt tại những khớp xương.

Để xây dựng mo da cho người quá cố thì cần phải bốc mộ nhưng chuyện bốc nhầm mộ không phải là hiếm. Do trời tối, thời tiết mưa gió, sức người có hạn , nhiều nấm mộ giống hệt nhau đã gây nên nhầm lẫn. Chính vì vậy, gia quyến thường dọn cỏ, chặt cây bên mộ từ sáng sớm để thuận tiện cho công việc ban đêm.

Công việc độc hại này ảnh hưởng nặng nề đến sức khoẻ những người bốc mộ. Một số người đã nhiễm những bệnh hô hấp và da liễu do phải tiếp xúc thường xuyên với tử thi phân huỷ. Hơn thế nữa, nước thải và rác thải từ việc bốc mộ gây ô nhiễm môi trường nặng nề với mùi xú uế và nguy cơ gây bệnh.

Trong hoàn cảnh một số trường hợp lợi dụng mê tín để lừa đảo bị phát hiện thì vẫn có những người làm công việc này vì cái tâm như thầy Định. Ông cho rằng cái chết đã là sự chấm dứt của con người tại thế giới này nhưng ông vẫn làm công việc mồ mả một cách cẩn thận nhất để gia quyến được yên lòng với người đã khuất.

Một số chuyện tâm linh rất khó có thể cắt nghĩa, giải thích. Có người cho hay: Một bệnh nhân hỏng não, sống đời sống thực vật còn chẳng tác động được gì tới người thân, huống chi là người đã chết. Ngược lại, cũng có cách nhìn nhận như sau: Những chiếc điện thoại được kết nối với nhau bởi các tần số vô hình, không ai nhìn thấy, chẳng ai nghe được nhưng nó vẫn đang gây tồn tại.

Là một phong tục đang dần trở nên lạc hậu so với thời đại, tuy nhiên đối với một số người, bốc mộ vẫn được coi là chuyện đại sự đặc biệt là xây dựng mộ khu mo da khong mai khang trang. Nó không chỉ là việc chăm sóc cho người thân đã khuất, thậm chí còn được coi là có liên quan đến sự hưng suy của gia tộc. Biết bao gia đình khác, bao dân tộc khác không bốc mộ, liệu tương lai con cháu họ có bị ảnh hưởng hay không, là câu hỏi không dễ trả lời.