Mau mo da chôn người khổng lồ! Nhắc đến thánh địa mộ đá, người ta thường nghĩ ngay đến khu mộ Đống Thếch của xứ Mường Động cổ thuộc Vĩnh Đồng (Cao Phong, Hòa Bình). Nơi đó, từng có 1 khu mộ đá uy nghi giữa thung lũng, trong rừng thẳm. Ngày nay, thánh địa mộ đá chỉ còn lại các cột đá chơ vơ, những khu mộ đã bị mộ tặc đào rỗng ruột săn cổ vật từ rất nhiều năm trước. Tuy nhiên, ngay cả những nhà khoa học, chuyên nghiên cứu về mộ cổ, cũng ít người biết rằng, ở vùng Mường Động cổ xưa, cũng từng có 1 khu nghĩa địa quan lang, với các ngôi mộ khổng lồ, chứa ăm ắp các kho báu.
Các ngôi mộ được cắm xung quanh bởi các phiến đá cao bằng nóc nhà, được kè, ốp bằng các phiến đá nặng cả chục tấn… chưa được nghiên cứu, giải mã, thì đã tan tành bởi đám đào mồ cuốc mả. Ngày nay, còn lại duy nhất trên đỉnh núi thiêng xứ Mường Thàng 1 ngôi mộ tương đối vẹn nguyên, nơi không ai dám bén mảng đến. Ngôi mộ đá khổng lồ hiện vẫn còn nằm dưới lòng đất, trong vườn nhà anh Bùi Văn Tuấn. Nỗi sợ hãi mơ hồ, về sự trừng phạt của thần linh, khiến ngôi mộ được bảo vệ nguyên vẹn, chứ không phải bởi cơ quan chức năng. Những ngày tìm về thánh địa Mường Thàng, là một trong 4 xứ Mường lớn nhất trong câu “Nhất Bi, nhì Vang, tam Thàng, tứ Động”, chúng tôi không khỏi đau xót cho một di chỉ bị phá tan tan, mà còn kinh ngạc bởi các kho cổ vật, vàng ròng đã bị đám mộ tặc nẫng mất.
Vùng trung tâm Mường Thàng cổ, từng là nơi quan lang ở, với ngựa xe võng lọng, kẻ hầu người hạ vây quanh, giờ là xã Dũng Phong, thuộc huyên Cao Phong (Hòa Bình), vùng đất của cam và mía tốt bời bời. Chúng tôi có mặt ở UBND xã, gặp mấy lãnh đạo, cả công an, lẫn văn hóa, tuy nhiên khi nhắc đến chuyện đi tìm ngôi mộ đá trên đỉnh núi thiêng xứ Mường Thàng, thì họ đều lảng tránh, không muốn dẫn đi, mặc dù, đứng ở trung tâm xã, nhìn thấy quả núi kia, áng chừng chỉ 2km theo đường chim bay. Người cáo bận, người kêu không biết đường lên ngôi mộ, người bảo biết đường lên núi tuy nhiên không biết ngôi mộ ấy ở đâu, có người bảo không biết có ngôi mộ nào cả (?!). Sau này, chúng tôi mới biết rằng, không chỉ cán bộ xã, mà toàn bộ cư dân xứ Mường Thàng này đều sợ quả núi đó. Họ nghĩ rằng, ngọn núi đó là nơi thần ngự, chốn linh thiêng bậc nhất, và ngôi mộ là nơi quan lang yên nghỉ, nên không ai dám xâm phạm. Cổ vật gốm, sứ thu được trong mộ đá, hiện trưng bày ở Bảo tàng Hòa Bình.
Đi dạo quanh co, qua giới thiệu nhiều lần, thì chúng tôi tìm đến nhà anh Bùi Văn Tuấn, ở xóm Đồng Mùi. Hỏi đường lên ngôi mộ thiêng trên đỉnh núi, anh Tuấn bảo: “Các anh cần gì phải trèo lên đỉnh núi ấy xem mộ. Ngay vườn nhà tôi cũng có ngôi mộ khổng lồ. Ngôi mộ này to lắm, to nhất xóm, hiện chìm dưới lòng đất”. Nói rồi, anh Tuấn dẫn chúng tôi ra sau vườn. Khu vườn rộng mênh mông vừa được cuốc xới. Các khối đá xám lớn đổ ngổn ngang, rõ ràng dấu tích của một ngôi mộ đá. Anh Tuấn gọi thêm mấy thanh niên, cùng bà hàng xóm, đứng thành 4 điểm để đánh dấu ngôi mộ. Căn cứ vào đó, ngôi mộ này dài cỡ 10m, rộng 7m. Tính ra, diện tích ngôi mộ đá khoảng 70 mét vuông. Nếu con số này là thực, thì đây quả là ngôi mộ khổng lồ, lớn hơn rất nhiều so với các ngôi mộ đá lớn nhất hiện còn tồn tại ở Vĩnh Đồng, thuộc xứ Mường Động xưa. Anh Tuấn chỉ tay về phía bắc của khu vườn, nơi ấy rõ ràng còn trồi lên các phiến đá đổ vỡ, xếp thành hàng thẳng. Theo anh Tuấn, mấy chục năm trước, toàn bộ khu vực xóm Đồng Mùi là nghĩa địa hoang vu. Nghĩa địa này nằm lọt trong rừng rậm. Khi đó, khu vực này toàn các cây sui khổng lồ, to mấy người ôm, không ai dám mò vào. Khu rừng hoang vắng đến nỗi, hổ báo cũng tìm đến trú ngụ. Năm 1970, chính quyền vận động nhân dân khai hoang, lập xóm, mở rộng đất trồng mía, trồng cam, gia đình ông Tuấn đã di chuyển từ làng dưới vào khu rừng này đốn hạ các cây sui khổng lồ, khai khẩn ruộng đất. Lúc đầu, chỉ có 7 hộ dân, đều là những người có ít đất cát, lại bạo gan, dựng nhà ở cạnh nghĩa địa. Khi đó, anh Tuấn mới hơn 10 tuổi, tuy nhiên trong ký ức anh, vẫn rõ mồn một về các ngôi mộ khổng lồ. Sau khi đốn hạ các cây sui lớn, thì ngôi mộ đá hiện ra. Hàng chục phiến đá rộng khoảng 1,5-2m, dày 20cm, chôn sâu xuống lòng đất 2-3m và cao 3-4m. Người dân đứng thành những điểm đánh dấu vị trí và sự khổng lồ của ngôi mộ đá hiện chìm dưới lòng đất.
Do đó, các phiến đá này đều dài từ 5-7m, chôn chắc chắn xuống lòng đất, bao quanh ngôi mộ như hàng rào. Tính ra, mỗi phiến đá nặng vài tấn. Nghi đây là kho báu khổng lồ, nên cuối năm 1979, bố anh Tuấn huy động anh em đào bới ngôi mộ này. Khi vét lớp đất bề mặt, thì ngôi mộ hiện ra. Ngôi mộ được xếp bằng những phiến đá khổng lồ theo kiểu giật cấp, càng lên cao càng thu nhỏ lại. Ngôi mộ dài tới 8m, rộng 4m. Các phiến đá xếp làm mộ dày 0,4m, rộng 1,2m và dài tới 5m. Phần mộ đá này nằm trọn trong hàng rào đá quây bên ngoài. Theo anh Tuấn, thời gian đó, sức người cũng không làm nổi ngôi mộ kỳ công như vậy, chứ không nói những người đã sống cách nay mấy trăm năm. Bởi ngôi mộ có kích cỡ quá lớn, vì thế mọi người đồn rằng, đây là mộ của những người khổng lồ, cao từ 5-7m (?!). Tin rằng có kho báu, vì thế mọi người đã dùng 2 cây gỗ lớn, to bằng cái phích, làm đòn bẩy bật các phiến đá này lên. Mặc dù vậy, mấy chục người đu vào hai thanh gỗ, gẫy cả hai thanh gỗ mà các phiến đá làm nắp mộ vẫn không hề nhúc nhích. Dùng xà beng đâm, tuy nhiên đâm suốt mấy ngày, phồng rộp cả tay, mới phá thủng được một phiến đá. Thế nhưng, phía dưới phiến đá khổng lồ đó lại có phiến đá nữa chặn lại. Không phá nổi mộ, gia đình anh Tuấn bèn lấy đất lấp lại.
